„Unia Europejska czy Unia Celna?”, czyli polityczne wybory Ukraińców

Łukasz Wieremiejuk

/27.08.2013/ Kryzys ekonomiczny z ubiegłego roku wpłynął negatywnie na wizerunek UE na Ukrainie. W dodatku głosy dezaprobaty w stosunku do stopnia ukraińskiej demokracji, płynące głownie z Niemiec, odbiły się na poparciu Ukraińców dla integracji z UE i Unią Celną. Czy coś się zmieniło w bieżącym roku?

Wyniki badań przeprowadzonych pod koniec grudnia 2012 roku przez Fundację „Demokratyczne inicjatywy” i Centrum Razumkowa pokazują, że 48% Ukraińców poparło wstąpienie Ukrainy do UE. Jednocześnie 40% ankietowanych opowiedziało się za włączeniem Ukrainy do UC. Przy alternatywnym sformułowaniu pytania, gdzie pojawiła się możliwość zanegowania integracji zarówno z UE, jak i UC, 42% Ukraińców wybrało integrację z UE, a 32% z UC, natomiast 10,5% ankietowanych stwierdziło, że Ukraina nie powinna przystępować do żadnej z wymienionych struktur, z kolei 15% uchyliło się od jednoznacznej odpowiedzi.

W lutym agencja informacyjna RBK-Ukraina przeprowadziła sondaż na ponad 2,6 tys. ankietowanych, gdzie pytano o priorytety w polityce zagranicznej Ukrainy. 37% respondentów odpowiedziało, że dla Ukrainy priorytetowe powinny być relacje z UE, a 27% jako priorytetowe określiła stosunki z Rosją i UC. W tym samym miesiącu ukraiński oddział Instytutu Badań Rynku i Opinii Społecznej IFAK na zlecenie Deutsche Welle, zbadał poparcie tysiąca Ukraińców w wieku od 18 do 65 lat, tym razem jedynie dla podpisania umowy stowarzyszeniowej, a nie formalnego członkostwa w UE oraz poparcie dla przyłączenia Ukrainy do UC. Wg sondażu 50% Ukraińców chciało podpisania umowy stowarzyszeniowej z UE, 26% było na „nie”, a 24% wybrało opcję „trudno powiedzieć”. Dokładnie taki sam odsetek w odpowiedziach przypadł na pytania o przyłączenie się Ukrainy do UC, co pokazuje niezdecydowanie i rozłam w ukraińskim społeczeństwie w sprawie przyszłości politycznej ich państwa.

Wspomniana wyżej Fundacja „Demokratyczne Inicjatywy” tym razem wespół z Kijowskim Międzynarodowym Instytutem Socjologii przeprowadziła kolejny sondaż w dniach 5-13 marca na ponad 2 tys. osób. W ankiecie padło pytanie: „Jeśli w najbliższą niedzielę odbyłoby się referendum, to jakby Pan/i zagłosował/a – za przystąpieniem Ukrainy do UE czy do UC?”. Tym razem już tylko 38,8% respondentów oddałoby głos na UE, a 36% na UC, przy czym 11,3% ankietowanych nie wzięłoby udziału w takim referendum, a prawie 14% wybrało „trudno powiedzieć”. Kijowski Międzynarodowy Instytut Socjologii na przełomie lutego i marca przeprowadził oddzielny sondaż, pytając czy Ukraińcy poparliby wstąpienie Ukrainy do UE, gdyby wiązało się to z wprowadzeniem wiz do państw, które nie są członkami UE, w tym do Rosji. 45% ankietowanych uważa, że lepiej, by Ukraina nadal pozostawała poza UE i miała otwarte granice z Rosją, a 34% poparło wstąpienie Ukrainy do UE, nawet jeśli oznaczałoby to wprowadzenie obostrzeń wizowych w kontaktach z Rosją. 19% nie umiało określić swoich poglądów na ten temat.

W kwietniu kolejny sondaż przeprowadziła socjologiczna grupa Rating (Рейтинг). Wyniki pokazują, że 50% Ukraińców poparło wstąpienie Ukrainy do UE, 37% było przeciw, a 13% nie określiło swojego stanowiska w tej sprawie. Jednocześnie 42% ankietowanych popierało stworzenie wspólnego państwa złożonego z Ukrainy, Rosji i Białorusi, 47% było temu przeciw, a 11% nie miało zdania. Jak wskazują socjolodzy z grupy Rating, co czwarty Ukrainiec, który był za stworzeniem wspólnego z Rosją i Białorusią państwa, jednocześnie popierał przy tym członkostwo Ukrainy w UE. Jednak z badań przeprowadzonych przez Centrum Razumkowa, także w kwietniu, wyłaniają się nieco inne dane. Otóż członkostwo Ukrainy w UE poparło 45,8% obywateli, przeciw było 35,8%, a 18,4% nie miało zdania w tej kwestii.

Centrum Razumkowa przeprowadziło analogiczne badania również w maju. Na pytanie o integracyjny kierunek, którym powinna iść Ukraina, 41,7% Ukraińców odpowiedziało, że powinno być to wstąpienie do UE, 31% wskazało przyłączenie do UC, zaś 13,5% ankietowanych było zdania, że Ukraina nie powinna wchodzić ani do UE, ani do UC. Do osób niezdecydowanych zaliczono 13,7% badanych. W tym samym miesiącu swój sondaż przeprowadził również Kijowski Międzynarodowy Instytut Socjologii. Na takie samo pytanie, które do swoich respondentów skierowało Centrum Razumkowa, Ukraińcy odpowiedzieli odpowiednio: 33% dla kursu Ukrainy na integrację z UE i tym razem aż 36% dla integracji z UC, zaś 18% było za tym, by Ukraina nie przychylała się do żadnej ze stron. Odsetek niezdecydowanych wyniósł 13%.

W czerwcu wyniki badań przeprowadzonych przez ukraiński oddział Instytutu Badań Rynku i Opinii Społecznej IFAK ponownie opublikowało Deutsche Welle. Wyniki wskazywały 59% poparcia dla wstąpienia Ukrainy do UE, przy 24% głosów przeciwnych i 17% osób niezdecydowanych. Jednak w tym przypadku 59-procentowe poparcie dla integracji Ukrainy z UE rozbija się w następujący sposób: 37% respondentów chciało członkostwa Ukrainy w UE, ale dopiero w najbliższych 5 latach, 12% w ciągu 5-10 lat, 7% w ciągu 10-20 lat, zaś 3% nie wcześniej niż za 20 lat.

Przytoczone wyniki badań wskazują, że na przestrzeni ostatniego półrocza poparcie Ukraińców dla integracji z UE lub podpisania umowy stowarzyszeniowej z UE przewyższa ich poparcie dla każdej formy integracji z UC. Jedynie w maju większa liczba Ukraińców przejawiła chęć integracji z UC niż z UE. Uwagę zwraca wysoki odsetek niezdecydowanych lub tych, którzy negują integrację Ukrainy zarówno z UE, jak i z UC. Należy jednak pamiętać, że różnice w metodologii przeprowadzanych badań zniekształcają ich wyniki, przez co w tym samym miesiącu słupki procentowe mogą rozkładać się nieco inaczej w zależności od instytucji przeprowadzającej ankiety. Chęci Ukraińców na integrację z UE i UC najdokładniej ukazałyby oczywiście wyniki powszechnego referendum.

Tabele