Hans Mommsen (1930-
Krzysztof Ruchniewicz
/ 06.11.2015 / Dziś zmarł w wieku 85 lat Hans Mommsen , jeden z najważniejszych niemieckich
badaczy zajmujących się współczesną historią Niemiec, zwłaszcza w okresie III Rzeszy.
W 2012 r. miałem zaszczyt gościć Profesora i Jego rodzinę w naszym Centrum. Dyskutowaliśmy
o relacjach polsko-
Hans Mommsen należał do grupy najbardziej znanych i szanowanych niemieckich historyków. Zmarł dziś w dniu swoich 85 urodzin w Tutzing . Do przejścia na emeryturę był związany z Uniwersytetem w Bochum. Wykładał też na licznych uniwersytetach zagranicą.
Pochodził ze znanej rodziny naukowców, dynastii historyków. Był prawnukiem pierwszego niemieckiego laureata nagrody Nobla w dziedzinie literatury z 1902 r., historyka starożytności, Theodora Mommsena. W Gmachu Głównym Uniwersytetu Wrocławskiego wisi tablica z nazwiskami laureatów nagrody Nobla, którzy na różnych etapach życia i kariery byli związani z naszą uczelnią. Wśród nich był także Theodor Mommsen. Pamiętam, jak po drodze do sali wykładowej na zajęcia z historii starożytnej w Instytucie Historycznym, mijałem regał, na którym stała pięknie wydana „Römische Geschichte” Mommsena.
Jego potomek, Hans Mommsen urodził się w Marburgu 5 listopada 1930 r.Jego ojciec, Wilhelm był
również historykiem. Badaczami przeszłości zostali również obaj bracia Hansa. W 1951
r. on sam rozpoczął studia germanistyczne, historyczne i filozoficzne, potem doszły
jeszcze politologiczne na Uniwersytecie w Tybindze. Był uczniem Hansa Rothfelsa. W
1959 r. obronił rozprawę doktorską pt. „Die Sozialdemoraktie und die Nationalitaetenfrage
im Hamberger Vielvoelkerstaat 1867-
Po utworzeniu w Bochum nowego uniwersytetu otrzymał w 1968 r. propozycję objęcia katedry historii najnowszej. Kierował nią aż do przejścia na emeryturę w 1996 r.
Hans Mommsen interesował się historią Niemiec w pierwszej połowie XX w. Był autorem przełomowych rozpraw poświęconych upadkowi Republiki Weimarskiej i pierwszym latom narodowego socjalizmu. Ważnym aspektem jego prac było skoncentrowanie badań nie na osobie Hitlera, lecz na strukturze i aparacie państwa nazistowskiego. Był reprezentantem tzw. funkcjonalistów. Poza wymienionymi tematami dochodziły pytania o odpowiedzialność pojedynczych osób, granice wolności w dyktatorskim sytemie. W odróżnieniu odtzw. intencjonalistów, którzy koncentrowali się na roli Hitlera i wąskiego kręgu jego współpracowników, zawężając znacznie problem odpowiedzialności. W następnych dziesięcioleciach doszło do dużego sporu pomiędzy dwiema postawami metodologicznymi, ale też etycznymi. Punktem kulminacyjnym byłtzw. spór historyków w 1986/87 r. , w którym Mommsen ostro skrytykował poglądy Ernsta Noltego.
Mommsen należał do generacji niemieckich historyków aktywnie uczestniczących w publicznych debatach o przeszłości. Poza wspomnianymtzw. sporem historyków , warto wymienić jego krytykę książkę Daniela Goldhagena „Hitlers willige Vollstrecker“ z połowy lat 90. Należał też do ostrych krytyków pisarza, laureata literackiej nagrody Nobla, Güntera Grassa , Mommsen zarzucił mu, ale także niemieckiemu społeczeństwu hołdowanie „ukrytej apologetyce“. Winą obarczano w myśl tej postawy jedynie czołówkę narodowego socjalizmu. Krytykował brak gotowości niemieckiego społeczeństwa, by uznać własne uwikłanie się w ludobójczy reżym.
Mommsen bardzo dużo pisał, niemal do ostatnich chwil. Ostatnia Jego książka ukazała
się w 2014 r. pt. „NS-
Zob. także: Interview mit Hans Mommsen zum Thema: „Neubeginn und Entwicklung der deutschen Geschichtswissenschaft in den 1950/60er Jahren”
źródło: tekst i foto http://krzysztofruchniewicz.eu/hans-
